بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس
یکی از نهادهایی که پس از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و برای صیانت از دستاوردهای جنگ و نیز پاسداری از آثار هشت سال دفاع مقدس تشکیل شد، بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس بود. در ۱۳۶۹ ش مقام معظم رهبری در نامه‌ای به ستاد کل نیروهای مسلح بر ضرورت حفظ و پاسداری از آثار دفاع مقدس و نشر آن آثار تأکید کردند.
متعاقب آن فرمان، معاونت فرهنگی و تبلیغات ستاد کل نیروهای مسلح به منظور هدایت امور مربوط به حفظ آثار و ارزش‌های جنگ تحمیلی اقدام به تشکیل بنیادی با عنوان «بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس» نمود. بلافاصله اساسنامه‌ای برای آن بنیاد جدیدالتأسیس تهیه شد و به تصویب مقام معظم رهبری رسید. این اساسنامه در چهار فصل و دوازده ماده تنظیم شده بود که مقام معظم رهبری آن را در تاریخ ۲۱/۵/۱۳۷۱ ش توشیح کردند.
این بنیاد با استناد به قانون اساسی در مجموعه‌ی تشکیلات نیروهای مسلح و تحت فرماندهی ولی فقیه قرار گرفت. در آن اساسنامه هدف از تأسیس این نهاد، چنین بیان شده بود: «هدف از تأسیس این نهاد حفاظت و بهره‌برداری از آثار و ارزش‌های دفاع مقدس و ثبت حماسه‌های جاودانه‌ی امت اسلام و آثار آن در شئون فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی و جلوگیری از نابودی و تحریف و یا به فراموشی سپردن میراث گرانبهای خون پاک ایثارگران اسلام و دستاوردهای دفاع مقدس است.
وظایف این بنیاد نیز این‌گونه بود:
- تحقیق، شناسایی، جمع‌آوری، نگهداری و تدوین آثار مکتوب و غیرمکتوب فرهنگی، تاریخی، هنری، علمی مربوط به دفاع مقدس
- انتخاب و حفظ آثار فیزیکی اعم از ادوات جنگی، غنایم، اماکن، مواضع و اسناد مکتوب و غیرمکتوب
- ثبت و تدوین تاریخ جنگ تحمیلی، روزشمار جنگ، جغرافیای جنگ، برنامه‌ریزی و ایجاد موزه‌های جنگ و یادمان‌ها، برپایی یادواره‌ها به منظور احیای روحیه‌ی سلحشوری امت اسلام و بهره‌برداری از برکات و تجربیات دفاع مقدس
- ثبت و تدوین مبانی فرهنگی دفاع مقدس به منظور انتقال آن به نسل‌های آینده و سایر ملل
- ایجاد و تمرکز و هماهنگی در حفظ آثار دفاع مقدس و حراست از آنها به بهترین روش‌های علمی و پیشگیری از پراکندگی و استهلاک
- فراهم ساختن زمینه‌های لازم جهت معرفی آثار دفاع مقدس به مردم ایران و سایر کشورها
- تشکیل کمیته‌های فنی و تخصصی حسب مورد با مشارکت نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط در زمینه‌ی حفظ آثار دفاع مقدس و تعیین کیفیت بهره‌برداری از آن
- انجام پژوهش‌ها و ارائه‌ی طرح‌های لازم در زمینه‌ی ارتقای کیفی اقدامات فوق‌الذکر و دستیابی به روش‌های بهینه‌ی حفظ آثار.
بندهای ۲،۳،۴،۵ شرح وظایف، جنبه‌ی حاکمیتی دارد و لزوماً باید با نظارت و هدایت نهادهای نظامی و فرهنگی حاکمیت، سازماندهی، مدیریت و اجرا شوند ولی سایر موارد توسط این بنیاد به عنوان یک وظیفه‌ی حاکمیتی، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، نظارت و هدایت می‌شود و امور اجرایی و عملیاتی آن جنبه‌ی تصدی داشته و می‌تواند به بخش خصوصی و نهادهای عمومی غیردولتی حسب مقررات، توانمندی‌ها و به ویژه با توجه به حساسیت ارزشی و فرهنگی موضوع واگذار و حتی از محل مشارکت‌های مردمی و خدمات داوطلبانه تأمین اعتبار شود.
این بنیاد از بدو تأسیس به فعالیت‌های تحقیقاتی مبادرت ورزیده است که از آن جمله می‌توان به سرفصل‌های ذیل اشاره کرد:
- جمع‌آوری اسناد دفاع مقدس
- تحقیق و تألیف درباره‌ی وقایع و تاریخ جنگ تحمیلی، راه‌اندازی کتابخانه‌های جامع دفاع مقدس
- تألیف ده‌ها رمان و داستان درباره‌ی دفاع مقدس
- شعر و خاطره نویسی
- تهیه و حمایت از تولید فیلم‌های سینمایی، مستند و مجموعه‌های تلویزیونی درباره‌ی دفاع مقدس
- انتشار عکس و تصاویر دفاع مقدس
- اجرای تئاترهایی با محوریت دفاع مقدس
- اجرای سرود و موسیقی مقاومت، ارکسترهای نظامی و سنتی
- چاپ و نشر کتب و نشریات و اوراق هنری و تبلیغاتی و نیز برگزاری همایش‌ها و مراسم تبلیغاتی
تشکیلات اداری این بنیاد نیز به این صورت است:
- ریاست
- هیئت امنا
- شورای عالی هماهنگی
- معاونت‌ها که شامل شش معاونت:
- تحقیقات و مرکز اسناد
- امور هنری
- تبلیغات و یادواره‌ها
- فنی و مهندسی
- اداری و مالی
- دو مدیریت کل شامل:
- ادبیات و انتشارات
- مدیریت و طرح و برنامه
هیئت امنای این بنیاد عبارتند از:
- رئیس ستاد کل نیروهای مسلح که ریاست هیئت امنا را برعهده دارد.
- رئیس ستاد کل ارتش جمهوری اسلامی ایران
- رئیس ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران
- رئیس عقیدتی ـ سیاسی فرماندهی کل قوا
- وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
- معاون فرهنگی و تبلیغاتی جنگ ستاد کل نیروهای مسلح که دبیری شورا را برعهده دارد. جلسه‌ی هیئت امنا هر شش ماه یک بار ـ و در صورت ضرورت جلسه‌ی فوق‌العاده با پیشنهاد ریاست بنیاد ـ تشکیل می‌گردد. وظایف هیئت امنا، تعیین خط‌مشی کلی و سیاست‌های بنیاد بر اساس فرامین رهبری و تصویب طرح‌ها و نیز بودجه‌ی بنیاد و نظارت عالیه بر فعالیت‌های بنیاد است. شورای عالی هماهنگی بنیاد نیز متشکل از افراد ذیل است:
- نماینده‌ی تام‌الاختیار رئیس دفتر عقیدتی ـ سیاسی فرماندهی کل قوا
- نماینده‌ی تام‌الاختیار وزیر دفاع
- نماینده‌ی تام‌الاختیار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
- جانشین رئیس ستاد مشترک ارتش ج.ا.ا
- جانشین رئیس ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
- نماینده‌ی تام‌الاختیار مدیرعامل سازمان صدا و سیما
- سرپرست بنیاد شهید انقلاب اسلامی یا نماینده‌ی تام‌الاختیار
- رئیس سازمان حفظ میراث فرهنگی
- مسئول ستاد بازسازی مناطق آسیب دیده‌ی جنگی
- قائم‌مقام بنیاد، به عنوان دبیر شورا
این بنیاد بر اساس اساسنامه موظف است تا ادارات بنیاد را در استان‌های کشور تأسیس نماید. ریاست بنیاد را مقام معظم رهبری منصوب می‌کند و تاکنون آقایان مهدی چمران و علیرضا افشار، ریاست آن را بر عهده داشته‌اند و هم اکنون میرفیصل باقرزاده مسئولیت آن را برعهده دارد. این بنیاد تاکنون بالغ بر صدها جلد کتاب درباره‌ی دفاع مقدس منتشر و بیش از صدها همایش و نشست را برگزار نموده است. علاوه بر آن، ده‌ها اردو جهت بازدید از مناطق جنگی اعزام کرده است. (بررسی و تبیین، ۲ـ۸ و نیز .w.w.w.bonyad cde fa.iv)
منابع
- مرکز اسناد انقلاب اسلامی، فرهنگنامه نهادهای انقلاب اسلامی، مدخل "بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس" از رامین کریمی، در دسترس در پایگاه دانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، بازیابی: 18 مهرماه 1392.